دِماوَند اتا کوه هسته که مازرون دله دره که به عنوان ایران گت‌ترین کوه و خاورمیونه گت‌ترین تشفشون و آسیا گت‌ترین خاموش تشفشونی قله بشناسی‌یه وانه. این کوه قسمت مرکزی رشته‌کوئ البرز مازرون جنوب دله و بخش لاریجان شهرستون آمل کینار قرار دانّه. اینتا قله که از نظر تقسیمات کشوری مازرون دله دره، هوای صاف و آفتابی دله از تهرون، ورامین و قم و همینتی کرانه‌ئون مازرون دریا وانه وه ره ره بدی‌یـِن.. نزدیکترین شهر به این کوه رینه هسته. کوئ دماوند تاریخ 1میرمای 1519 تبری دله به عنوان ابلین اثر طبيعی ایران فهرست آثار میلی ایران دله ثبت بیّه. دماوند اساطیر ایران دله هم مطرح هسته و شوهرتش ویشته از هرچی به خاطر اینه که ضحاک (پادشائی ستمگر و ایژدیهافش) ونه دله بند دکشییه بیّه آثار ادبی فارسی دله هم فراوون به این اسطوره و به طور کلی‌ته کوئ دماوند اشاره بیّه دماوند چشمه‌ئون گرم‌او لاریجان، اسک و وانه هسته.
منابع موختلف اندازه‌ئون موختلفی برای ارتفاع قولهٔ دماوند از سطح دریا بئوتنه. به نقل از درگاه میلی آمار، ارتیفاع این قولّه ۵٬۶۱۰ میتر هسته ؛ منابع دیگه، از جومله پایگاه میلی داده‌ئون علوم زمین ایران و وب‌گائ رصدخنهٔ زمین ناسا، ارتیفاع ۵٬۶۷۰ میتر و ۵٬۶۷۱ میتر ره برای قولهٔ این کوه حدس بزونه. دایرةالمعارف پارسی فهرستی شش موردی از ارتیفاع‌ئونی که برای این قله بمونه ره گانه که از ۵٬۵۴۳ تا ۶٬۴۰۰ میتر رسنه. طبق موحاسبه و تحقیق زمین‌شناسون آلمانی (ر. ک. به همین مقاله بخش آلمانی دله) "ارتفاع خالص" کوه دماوند یعنی از پایه تا قولّه با ۴۷۰۰متر، اورست جه ویشتر هسته. دماوند به موازات کلیمانجارو اتا از بلن‌ترین "کوه‌ئون منفرد" جهون محسوب وانه.
این قوله ۶۹ کیلومیتری شومال شرقی تهرون، ۶۲ کیلومیتری غرب آمل و ۲۶ کیلومیتری شومال شهر دماوند دله دره.
قوله دماوند شرق کوهستون البرز مرکزی دله (مازرون) از رشته کوئ البرز قرار دانّه. قولّه‌ئون موجاور وه ورارو ، سه سنگ ، زرد ِگل و میون‌رود هستنه.ref>کوه‌ئون البرز</ref>
| نقشهٔ البرز مرکزی | قله‌ها: | ۱ علم‌کوه |
|---|---|---|
| ۲ آزادکوه | ۳ دماوند | |
| ۴ دبرار | ۵ دخاخرون | |
| ۶ قلعه گردن | ۷ وِرگ | |
| ۸ خلنو | ۹ مهرچال | |
| ۱۰ میشینه‌مرگ | ۱۱ ناز | |
| ۱۲ شاه البرز | ۱۳ سیالان | |
| ۱۴ توچال | ۱۵ وروشت | |
| ۱۶ پهنه‌حصار | ||
| رودها: | ۰ | |
| ۱ الموت درکا | ۲ چالوس درکا | |
| ۳ دوهزار درکا | ۴ هَراز | |
| ۵ جاجرود درکا | ۶ کرج درکا | |
| ۷ کجور درکا | ۸ لار درکا | |
| ۹ نور درکا | ۱۰ سرداب درکا | |
| ۱۱ سه‌هزار درکا | ۱۲ شاهرود درکا | |
| شهرها: | ۱ آمل | |
| ۲ چالوس | ۳ کرج | |
| سایر: | D دیزین | |
| E ایمامزاده هاشم | K کندوان | |
| * لتیان سد | ** لار سد |
موقعيت جوغرافیائی کوه البرز عکسای ماهواره‌ئی "ناسا" دماوند ِجه:
حداقل دِمای هوا ارتیفاع‌ئون دماوند دله تا ۶۰ درجه زیرصفر (زمستون دله) و تا اتا دِ درجه زیر صفر (تابستون دله) پایین اِنِه.
سرعت توفان دماوند دله بعضی وختا از ۱۵۰ کیلومیتر ساعت دله جه گوذنه. سرعت وا کوهپایه‌ئون دله ات زمون به هِفتاد کیلومیتر ساعت دله جه رَسنه. ویشته وائون غرب و شومال غربی جه زنّه.
میونگین وارش ارتیفاع‌ئون دله ۱۴۰۰ میلی‌میتر سال دله هسته و وارش ارتیفاعای دله معمولاً به صورت ورف هسته.
فیشار هوا دماوند دله نیصف فیشار سطح دریا دله هسته.
دماوند اتا کوه تشفشونی مطبق*هسته که ویشته دورون چاروم زمین‌شیناسی موسوم به دورون "هولوسین" تشکیل بیه و نسبتاً جوون هسته. فعالیتای تشفشونی این کوه در حال حاضر محدود به "تصعید" گازای گوگردی هسته. آخرین فعالیتای تشفشونی این کوه مربوط به ۳۸۵۰۰ سال قبل بی‌یه. دماوند اتابخاته تشفشون هسته که ایمکان فعال بیّن دِبارع وه وجود دانّه. برخی از سالا دله از جومله سال ۱۳۸۶، دی و بخارایی قله جه خارج بیّه که بعضی از شاهدا وه ره گوائی به فعال بیّن این تشفشون دونّه. اما به حقیقت سالایی که خله وارش زنده ، با فرو بوردن ئو به درون قله و بخاردن با سنگای داغ، جریونی از بخار ئو دهونه قوله جه بیرون اِنه و همینتی به نظر رسنه که فعالیتای تشفشونی صورت بَیته.قطر دهونه این آتشفشان در حدود ۴۰۰ میتر هسته که دریاچه‌ئی یخ جه وه ره دپوشنی‌یه. همینتی نشونه‌ئون از وجود دهونه‌ئون قدیمی پهلوای جنوبی و شومالی کوه دله مئلومه
ایسم دماوند به 2شیکل مشهوره دماوند و دنباوند . حتی بعضی مآخذ دله هردِتا ره بنویشتنه. صورت دیگه‌‌ای که از نوم این کوه بشناسته بیّه دباوند هسته. اینتا کوه ره با نوم‌ئون کاملاً متفاوت "بیکنی" و "جبل لاجورد" هم ثبت هکردنه. «نوم دماوند تورات دله بموئه و صورت کهن "آشوری" وه «بیکن» هسته (ری باستون ۲/۶۴۲)» در مورد دلیل نوم‌گوذاری دماوند فرهنگ معین دله بیموئه: «دم (دمه، دی) + اوند = وند؛ چیزی که دمه و دی و بخار (تشفشون) دانّه» کسروی دربارهٔ نوم‌گوذاری دماوند یا دنباوند نظر کاملاً موتفاوتی دانّه.*. وه با استدلالایی نسبتاً پیچیده نوم‌گوذاری «نهاوند» و «دماوند» ره مرتبط دونده و نویسنه «زوونای قدیمی دله «نها» یعنی پیش و «دما» به‌ضم دال به‌معنی دمباله بی‌یه،...» و «وند» ِدرباره هم نویسنه:««وندن» زوونای باستون ایران دله به‌معنای «نهادن» بی‌یه[...] اتا از معنائون «نهادن» واقع بیّن و هرسائن به‌جایی هسته.[...] و ناچار «وندن» هم همون معنی ره داشته و «وند» که ماضی وه هسته به‌معنی اتا جا استائن اموئه» وه دمباله این بنویشته‌ئون نتیجه گنّه:«پس «نهاوند» یعنی شهر یا مَله جلویی و «دماوند» یعنی شهر یا مله‌ی استائه پشت ِسر.
دماوند اساطیر ایران دله جایگاه ویژه‌ئی دانّه. شهرت وه ویشته به این خاطره که فریدون اونجه ضحاک ره دمبدائه دماوند دله* و ضحاک اونجه زندونی‌هسته تا آخرالزمون* که بند پاره وانه و بکاشتن خلق شروء وانه و آخرسری به دست گرشاسپ کشته شودبکاشته بونه. هنوز هم بعضی از ساکنین نزدیک این کوه باور دارنه که ضحاک دماوند دله زندونی هسته و اعتقاد دارنه که بعضی صدائونی که کوه دله جه انه ،ونه صدائه. تاریخ بلعمی دله جای گت بیّن کیومرث دماوند بئوته بیّه و ونه ریکای قبر هم بئوتنه که اونجه هسته. با این تفصیل که چون فرزندش بکوشته بیّه خدا چائی به سر کوه درست هاکرده و کیومرث شه وچه ره اون چاه دله دفن هکرده. بلعمی سپس از مغان گانه که: کیومرث سر کوه تش روشن هکرده و تش دکته چاله‌ی دله و از اون روز تا امروز (روزگار بلعمی) ده پونزده بار تش زونه بیته و هوا دله تش دکارده و از مغان نقل کانده که این تش دیو ره ونه وچه جه دور کانده. به بئوته تاریخ بلعمی جمشید به تبرستون به دماوند بی‌یه که سپاه ضحاک ون جه برسی‌یه. . بنا به روایتی نبرد لشگر فریدون به سپاهسالاری کاوه آهنگر با ضحاک حوالی دماوند بی‌یه.دماوند بار دیگه درگاه پادشائی منوچهر مطرح وانه؛ آرش کمانگیر ونه بالا جه تیر دمدنه تا ایران و توران ِسامون ره معلوم هکنه. بعدأ با پا بیتن اساطیر سامی ایران دله برخی شخصیتای این اساطیر هم با دماوند ارتباطات پیدا هکردنه. از جموله «عوام [...] معتقدنه که سلیمون‌بن داوود, اتا از دیوا ره که «صخر المارد» (سنگ سرکش) نوم داشته اونجه زندونی هکردنه. گانّه، به قلهٔ دماوند، زمین هموار هسته و از چاهی که به فراز وه قرار دانّه، روشنی بیرون اِنه.»
اشعار ایرانی دله معمولاً ایسم دماوند درباره‌ی بند دکشییه بیّن ضحاک. فردوسی شاهنومه دله اینتی داستون ره تعریف کانده:
| برآن گونه ضحاک را بسته سخت | سوی شیرخوان برد بیدار بخت |
| همی راند او را به کوه اندرون | همی خواست کارد سرش را نگون |
| بیامد هم آنگه خجسته سروش | به خوبی یکی راز گفتش به گوش |
| که این بسته را تا دماوند کوه | بِبَر همچنان تازیان بی‌گروه |
اسدی طوسی گرشاسپ‌نومه دله که به پیروی از شاهنومه بئوته بیّه به این اسطوره اشاره کانده. اشعار و منظومه‌ئون شاعرون دیگه ازجومله قصیده‌ئی از ناصرخسرو منظومهٔ ویس و رامین از فخرالدین اسعد گرگانی و قصیده‌ای از خاقانی تلمیح این اسطوره دیده می‌شود. همینتی بعضیا ونه گت بی‌ین جه شعر بائوتنه. قصیده دماوندیه اثر ملک الشعرای بهار اتا از چندین شعری هسته که در مورد دماوند بئوته بیّه. دماوندیه ابل وه در سال ۱۳۰۰ هجری شمسی با این مطلع شروء بیّه:
| ای کوه سپیدسر، درخشان شو | مانند وزو، شراره افشان شو |
قصیدهٔ «دماوندیه دیّم» که سال ۱۳۰۱ توسط همین شاعر بئوته بیّه، از شعرون موعروفی هسته که دربارهٔ دماوند بئوته بیّه که چند بیت ابّلی وه اینتی هسته:
| ای دیو سپید پای در بند | ای گنبد گیتی ای دماوند |
| از پای به سر یکی کُلَه‌خود | ز آهن به میان یکی کمربند |
| تا چشم بشر نبیندت روی | بنهفته به ابر چهر دلبند |
آشوریون این کوه ره معدن لاجورد گاتنه. البته وشون اشتباه کاردنه و سنگ لاجورد بدخشان جه اموئه. زمون تاخت و تاز آشوریا به ایران این کوه بخشی از حدود ماد دولت اشمارسته بی‌یه و متنای آشوری دله هم ونجه اشاره بیّه. سارگون دیّم توی لشکرکشی خادش سرزمینا تا دماوند ره خراج‌گوزار خادش هکرد بی‌یه. زمون اسرحدون هم آشوریا تا پای کوه دماوند لشکر دکشینه.اما به‌پیشروی ایدامه ندائه چون دماوند و اون‌سوترش کویر لوت ره آخر دونیا دونسته. دیاکونوف سنت گوذاردن پیکر بمردگون توی کوه‌ئون ره آیین مغانی دونده که دامنه دماوند دله زندگی کاردنه و آیین خادشون ره به دیگه جائون ایران بوردنه. دامنهٔ دماوند دله تعداد زیادی گور پیش از تاریخ وجود دانّه. سده هشتوم میلادی دله پای دماوند دژی دیّه که موبدی زرتشتی به نوم مَس‌مُغان و پیروونش ونه دله زندگی کاردنه و این دژ به فرمون المهدی خلیفه عباسی رِقِدبورده و مس‌مغان هم بکوشته بیّه. مس‌مغان (به عربی کبیرالمجوس) لقب بزرگون کارنوندیون بی‌یه. غازان خان،ایلخان مغول ۴ شعبان ۶۹۴ (هجری) لارِ دماوند دله به دست شیخ صدرالدین غسل هکرده و مسلمون بیّه. «در حدودالعالم آمده که ویمه و شلنبه دو شهرست از حدود کوه دنباوند و ونه دله بتابستان و زمستون سخت سرد بی‌یه و این کوه جه آهن دریاردنه.(حدودالعالم. ص ۱۴۷)» دوران سلطنت پهلوی شائون از نقش دماوند و خارشید به عنوان نیماد ایران ایستیفاده بیّه.
فروردین ۱۳۸۷، خَوِرگوزاری‌ئون ایران بئوتنه یونسکو دماوند ره ثبت هکرده. این خَوِرا که از خَوِرگوزاری‌ئون گوناگون میثل خَوِرگوزاری فارس مونتشر بیّه که اون زمون، کوه دماوند ره به عنوان ابلین اثر طبیعی ایران که فهرست میراث طبیعی جهونی یونسکو به ثبت برسی‌یه معرفی هکردنه. اما فریبرز دولت آبادی، موعاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری توی گپ بزوئن با خَوِرگوزاری میراث فرهنگی این ادعا ره رد هکرده و وه ره سو تفاهم دونسته. وه ابراز هکرده: «متاسفانه برداشت ایشتبائی از موضوع ثبت دماوند صورت بیته و این خَور اشتباه هسته.»
زمونای قدیم عده‌ئی خادشون ره به قلهٔ دماوند برسنینه. ناصر خسرو شه سفرنومه دله بنویشته که گویند بر سر دماوند چاهی‌است که نوشادر و کبریت (گوگرد) از وه گیرنه. صاحب آثار البلاد و اخبار العباد با نقل قولی دست دیّم گانه که عده‌ئی از اهالی اون نواحی گاتنه که در طی پنج روز و پنج شب به قلهٔ دماوند برسینه و قلهٔ وه ره مسطح با مساحت صد جریب پیدا هکردنه البته از دور مخروطی موندنه. ابّلین صعود موفقیت‌آمیز اروپائی‌ئون به قلهٔ دماوند در سال ۱۸۳۷ (میلادی توسط تیلر تامسن صورت بیته. همینتی ابّلین صعود مستند ایرانی به این قله، به سال ۱۸۵۷ بی‌یه که تیم سرهنگ محمدصادق‌خان قاجار ارتفاع وه ره ۶۶۱۳ ذرع تعیین هکردنه.
برای برسی‌ین به قله دماوند، مسیرای موختلفی وجود دانّه که شناخته‌ترین وشون اینان هستنه:
آسون‌ترین این مسیرا رائ جنوبی و سخت‌ترین وشون رائ شمالی هسته. سه رائ شمالی، جنوبی و شمال شرقی نزدیکی روستائون قرار دارنه و همینتی همه راه دله جونپناه دارنه. مسیر جنوبی دله، اوشاری وجود دانّه که همهٔ سال یخ‌بزوئه و فقط تابستونای خله گرم، راه کفنه همینتا وسّه وه ره یخی اوشار گانّه. اینتا اوشار با 5100میتر ارتفاع از ئو بلن‌ترین اوشار خاورمیونه‌هسته.
نقشه راهنمای صعود به قله‌ئون البرز مرکزی دله پناه‌گاه‌ئونی دره که گمبی:
</refrence>
مشارکت کنندگان ویکی‌پدیا, "کوه دماوند," ویکی‌پدیا, دانشنامهٔ آزاد,http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=کوه دماوند&oldid=3278778(بازیابی در ۲۲ آوریل , ۲۰۱۰).
حسین. ««صعود به دماوند، گرد گردن‌فراز ایران»». خبرگزاری میراث فرهنگی. هارشی‌یه بیی ۲۴ آوریل ۲۰۰۷ گادِر.
Davamand, Iran»] (انگلیسی). ناسا.
دماوند»]. وب‌گاه Pars Times.
زمین.
